Đọc “Thư Gửi Thanh Niên” càng thấm sâu hơn lời Bác dạy

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn giành cho thế hệ trẻ Việt Nam tình cảm đặc biệt của một người cha, người ông đối với con cháu.

Từ những năm tháng còn bôn ba nước ngoài tìm đường cứu nước cho đến khi cách mạng Tháng Tám thành công, trở thành Chủ tịch nước, Chủ tịch Đảng, Người luôn quan tâm sâu sắc đến thanh niên, đánh giá cao vai trò của thế hệ trẻ trong việc kế tục sự nghiệp của cha ông, đặc biệt là trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trước khi đi vào cõi vĩnh hằng, Người căn dặn: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”.

Nhân dịp Kỷ niệm 90 năm ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và hưởng ứng Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Nhà xuất bản Trẻ tuyển chọn các bài viết của Người về giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên thành tập sách mang tựa đề “Thư gửi thanh niên”, xuất bản tháng 3.2021.

Tập sách là tài liệu quý giá, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ thêm tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên, rất cần cho các cấp bộ đoàn và mỗi cá nhân đoàn viên thanh niên trong việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách, của Người.

1. Tập sách thể hiện rõ quan điểm của Bác về thanh niên và giáo dục thanh niên trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ và xây dựng đất nước.

Ngay từ những năm hai mươi của thế kỷ trước, khi còn bôn ba nước ngoài tìm con đường giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh đã thể hiện quan điểm tư tưởng “thức tỉnh thanh niên để đi đến thức tỉnh dân tộc”. Trong “Gửi thanh niên An Nam”, Người viết: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh”. (tr.35).

Trong Lời kêu gọi nhân dịp thành lập Đảng cộng sản Đông Dương, Hồ Chí Minh đặt vị thế của thanh niên ngang với các lực lượng nòng cốt khác trong cuộc chiến đấu giành độc lập: “Hỡi công nhân, nông dân, binh lính, thanh niên, học sinh, anh chị em bị áp bức bóc lột!”. (tr.37).

Người đánh giá vai trò hết sức quan trọng của thanh niên trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc: “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”. (Thư gửi các bạn thanh niên, tr.71).

Lịch sử cách mạng Việt Nam trong suốt thế kỷ qua đã chứng minh điều đó.

Và chúng ta không ai là không biết đến câu nói này của Người: “Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”. (Thư gửi thanh niên và nhi đồng toàn quốc nhân dịp Tết sắp đến (1946). (tr. 57).

Bởi thế, trong Di chúc, Người căn dặn: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”.

Bìa Tập sách "Thư gửi Thanh niên" của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

2. Tập sách thể hiện những lời dạy bảo, khuyên nhủ chí tình cùng với tình cảm đặc biệt Bác Hồ dành cho thế hệ trẻ.

Chiếm phần lớn nội dung tập sách là những bài viết của Hồ Chí Minh dưới dạng thư gửi thanh niên. Chọn hình thức thể hiện này, Người muốn tạo sự gần gũi với thế hệ trẻ. Lời khuyên nhủ, dạy bảo của Người vì thế dễ thấm, dễ đi vào lòng giới trẻ bởi sự chân thành, ấm áp và tình yêu thương bao la của một người cha, người ông đối với các thế hệ con cháu.

Có thể khái quát những vấn đề chính mà Người muốn gửi gắm trong tập sách:

Một là, khẳng định tiềm năng, vai trò, vị trí to lớn của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng, luôn tin tưởng và nhìn nhận thanh niên theo quan điểm phát triển.

Khi Nam Bộ bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ, Người động viên và tin tưởng ở tinh thần “quyết hy sinh kháng chiến để giữ vững nền độc lập của nước nhà” của anh chị em thanh niên Nam Bộ (Lời kêu gọi thanh niên Nam Bộ, tr. 52).

Người luôn đặt niềm tin và mong đợi ở thế hệ rường cột của nước nhà. Người đưa ra dự báo hết sức đúng đắn và chín năm sau đã trở thành hiện thực: “Với một thế hệ thanh niên hăng hái kiên cường, chúng ta nhất định thành công trong sự nghiệp bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”(Bài nói tại Lễ kỷ niệm lần thứ 35 ngày thành lập Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, tr. 269).

Hai là, chú trọng giáo dục đạo đức cách mạng, tinh thần đoàn kết cho thanh niên. Đây là điều Bác Hồ hết sức quan tâm, có lẽ xuất phát từ vai trò, vị trí to lớn của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng của Đảng.

Phạm trù giáo dục đạo đức cho thanh niên, theo Người không ngoài những giá trị đạo đức cơ bản của người cán bộ cách mạng nhưng lại gắn với những yêu cầu cụ thể phù hợp với tuổi trẻ.

“Luôn luôn trau dồi đạo đức cách mạng, khiêm tốn và giản dị. Chống kiêu căng, tự mãn. Chống lãng phí, xa hoa” (Thư gửi thanh niên nhân kỷ niệm 20 năm ngày Quốc khánh, tr.264).

Theo Người, “Đạo đức cách mạng có thể tóm tắt trong mấy điểm: - Trung thành: Trọn đời trung thành với sự nghiệp cách mạng, với Tổ quốc, với Đảng, với giai cấp.

- Dũng cảm: Không sợ khổ, không sợ khó, thực hiện: “Đâu cần thanh niên có, việc gì khó thanh niên làm”, “gian khổ thì đi trước, hưởng thụ sau mọi người”.

- Khiêm tốn: Không nên tự cho mình là tài giỏi, không khoe công, không tự phụ”.

(Trích Bài nói chuyện tại Hội nghị cán bộ Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam toàn miền Bắc (22.9.1962), tr.227).

Xuyên suốt tập sách, có một từ được Bác nhắc đến nhiều lần, đó là “đoàn kết”. Năm 1942, trong bài viết “Nên học sử ta”, Người nhấn mạnh: “Lúc nào dân ta đoàn kết muôn người như một thì nước ta độc lập, tự do... Vậy nay ta phải biết đoàn kết, đoàn kết mau, đoàn kết chắc chắn thêm mãi dưới ngọn cờ Việt Minh để đánh đuổi Tây - Nhật, khôi phục lại độc lập, tự do” (tr. 44, 45).

Hai mươi bảy năm sau, trong Di chúc, nói điều mong muốn cuối cùng của mình trước lúc đi xa, Bác vẫn nhấn mạnh “đoàn kết”: “Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”.

Ba là, ra sức học tập, rèn luyện để cống hiến ngày càng nhiều cho Tổ quốc, nhân dân.

Nói chuyện với nam nữ thanh niên học sinh các trường trung học Nguyễn Trãi, Chu Văn An và Trưng Vương (Hà Nội), Bác khuyên nhủ: “Ngày nay, ta đã được độc lập, tự do, thanh niên mới thật là người chủ tương lai của nước nhà. Muốn xứng đáng vai trò người chủ, thì phải học tập” (tr. 123).

Trong “Thư gửi thanh niên nhân kỷ niệm 20 năm ngày Quốc khánh”, Người căn dặn: “Ra sức học tập nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, khoa học kỹ thuật và quân sự để cống hiến ngày càng nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân” (tr. 264).

Các thế hệ thanh niên, học sinh Việt Nam thuộc nằm lòng lời dạy của Bác từ buổi khai trường đầu tiên của nước Việt Nam độc lập: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai cùng các cường quốc năm châu được hay không chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.

3. Đọc “Thư gửi thanh niên”, tuổi trẻ cần rút ra những bài học thiết thực gì cho bản thân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc?

Trong tập sách, Bác Hồ đề cập nhiều vấn đề khác nhau liên quan đến công tác giáo dục thanh niên nói riêng cũng như cuộc sống học tập, lao động, chiến đấu của quân và dân ta nói chung. Những gì Người quan tâm thể hiện rõ tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh. Đó là sự gần gũi, giản dị, khiêm tốn trong lối sống; là ngắn gọn, hàm súc, chân tình, dễ hiểu trong giao tiếp; là khoa học, sáng tạo trong công việc; là trung thành tuyệt đối với Tổ quốc và nhân dân.

Học Bác, phải biết lựa chọn, cô đúc vấn đề phù hợp với bản thân, với phạm vi chuyên môn và công việc của mình. Có thể khái quát những chủ đề cô đọng nhất, thiết thực nhất trong tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người là “Cần, Kiệm, Liêm, Chính, Chí công, Vô tư” và “Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm, việc gì hại đến dân ta phải hết sức tránh”.

Thước đo kết quả học tập và làm theo Bác thể hiện ở hành động, ở việc làm cụ thể trong phạm vi chức trách nhiệm vụ của mình, ở đạo đức tư cách của mỗi cá nhân chứ không phải là những bản thu hoạch rập theo khuôn mẫu, sao chép vô hồn, vô cảm.

Chung quy, chỉ có thể học và làm theo Bác bằng cái tâm trong sáng của mình, bằng ý thức trách nhiệm đối với Tổ quốc và Nhân dân.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhắc nhở chuyện này: “Phải ngấm vào máu, vào tim vào óc của mình, trở thành những điều mình trăn trở, suy nghĩ, day dứt để học và làm theo Bác”.

Hoàng Anh 

Tạp chí Chư Yang Sin số 357, tháng 5 - 2022.