Những ngôi trường ở phố núi

Thị xã Ban Mê Thuột ngày xưa bé tí, nhưng ngày ấy đã có rất nhiều trường tiểu học, trường cấp II, III. Đặc biệt trường cấp III chỉ có ở thị xã, các học sinh ở vùng ven xa Ban Mê hoặc ở các huyện muốn học cấp III thì phải ra thị xã trọ học. Tại thị xã Ban Mê Thuột thường một ngôi Chùa, một nhà Thờ của một giáo xứ hay có một ngôi trường nho nhỏ, vài ba lớp tiểu học, học phí thì tùy theo khả năng. Đó là chưa kể đến những lớp học tư thục nhỏ hơn nữa, thường do những ông giáo già về hưu mở dạy, cấp tiểu học thôi, như trường Rạng Đông ở suối Đốc học. Trường Tiểu học tại gia ngày xưa có nhiều, ngoài trường Rạng Đông của thầy Phán còn có trường Sông Hồng ở đường Nguyễn Thái Học, tức Điện Biên Phủ hiện nay, trường Âu Lạc ở đường Trần Bình Trọng, trường thầy Giản cuối đường Quang Trung.

Trường tiểu học nổi tiếng nhất thị xã lúc đó là trường tiểu học Nguyễn Công Trứ. Trường nằm ở ngã tư Phan Bội Châu và Tôn Thất Thuyết (bây giờ là Lê Hồng Phong). Giữa sân trường có một cây đa cổ thụ cao ngất, mãi sau này mới đổ. Phía sau trường là Đình Lạc Giao. Thời đầu, trường chia ra hai buổi học, sáng là các nam sinh, chiều đến các nữ sinh học và lại được gọi tên riêng là Nữ tiểu học, sau này các bạn nữ mới ra riêng thành trường Bà Triệu. Ngoài ra còn một vài trường nữa, như trường tiểu học Lam Sơn. Trường nằm trên một khu đất rộng nhưng chỉ xây cất nhẹ bằng gỗ, nền xi măng cao hơn mặt đất cả mét, đi lên bằng ba bực cấp. Bây giờ cũng trên khu đất này trường đã được xây lại rất lớn là trường tiểu học Lê Thị Hồng Gấm. Gần đó là Trường Trung Học Bán Công (Tỉnh hạt) , bây giờ là Trường trung học cơ sở Phạm Hồng Thái. Trường Tiểu học Lasan Lam Sơn ở đường Cường Để, tức Nguyễn Văn Trỗi hiện nay, trường Độc Lập cạnh Trung học Hưng Đức, trường Hưng Đạo gần hồ piscine, trường Tiểu học Bồ Đề đối diện Trung học Bồ Đề...

Trường nữ trung học có tiếng nhất là trường Vinh Sơn do các Sơ đảm trách giảng dạy. Trường nằm trên đường Phan Chu Trinh ngay gần ngã sáu Ban Mê. Trường này chỉ dành riêng cho nữ thôi, giờ là trường Trung học cơ sở Phan Chu Trinh. Nhớ mãi trước và trên mái của ngôi trường này phủ kín hoa pháo đỏ rực rỡ mỗi khi mùa hè về.

Cấp III thì hồi đó có Trung học Nông Lâm Súc (Viện cà phê Ea Kmat bây giờ) cũng có xe đưa rước như học sinh trường La San đồi (Cao Đẳng Sư Phạm bây giờ). Vì trường này cách phố 6, 7 cây số về hướng cây số 5. Ngã tư Quang Trung - Hai Bà Trưng (khu tiệm phở Phú Lâm bây giờ) là nơi đón xe của các anh chị học sinh Trung học Nông Lâm Súc, các anh chị có đồng phục là áo sơ mi màu nâu. Ngoài trường này, còn một trường hướng nghiệp nữa là trường Trung Học Kỹ Thuật, học sinh của trường mặc đồng phục áo quần màu xanh công nhân, bây giờ trường có tên mới là Cao Đẳng nghề Daklak.

Trường cấp III lớn nhất Ban Mê hồi đó là trường Trung học tổng hợp Ban Mê Thuột, nằm trên đường Hùng Vương (nay vẫn ở vị trí cũ và được đổi tên thành trường THPT Buôn Ma Thuột. Trước 75 trường bao gồm cả cấp II, thi đệ thất (lớp 6) vào đây thì xem như bố mẹ nở mày nở mặt). Trường này là trường công có lịch sử lâu đời nhất tại xứ Ban Mê.

Trường Trung học Tổng hợp Buôn Ma Thuột (nay là trường THPT Buôn Ma Thuột)

Các trường Kỹ Thuật, Nông Lâm Súc, hay Tổng Hợp đều là trường công, lúc đó ngoài trường La San đồi còn có các trung học tư thục như Trường Hưng Đức, trường Bồ Đề. Trường Hưng Đức bây giờ là trường tiểu học Ngô Quyền. Trường Trung Học Bồ Đề nằm cạnh chùa Khải Đoan trên đường Phan Bội Châu, bây giờ là trường Cấp II Phan Bội Châu, cùng nổi tiếng trong bộ ba trường tư tại Ban Mê ngày đó là: La San, Hưng Đức, Bồ Đề.

Cao hơn cấp Trung Học có hai trường Sư Phạm Bổ Túc và Trường Sư Phạm Cao Nguyên. Học ở đây thì mấy anh chị được gọi là Giáo Sinh và khi ra trường dạy cấp 1. Trường Sư Phạm Bổ Túc nằm trên đường đi cây số 3, trước mặt là phi trường L19 cũ, trường Sư Phạm Bổ Túc giờ là trường Sư Phạm Mẫu giáo. Trường Sư Phạm Cao Nguyên (giờ là trường Đại học Tây Nguyên). Trường Sư Phạm Cao Nguyên được người Hà Lan tài trợ xây dựng xong vào khoảng năm 1972, với khuôn viên thoáng đẹp và những mái nhà dốc đứng theo phong cách mái nhà rông của đồng bào dân tộc rất đẹp và dễ thương..

LÊ VĨNH TÀI